Xuất phát từ nguyên nhân trên, Thanh tra Chính phủ (TTCP) phối hợp cùng với Ngân hàng Thế giới (WB) và đơn vị tư vấn của WB tiến hành nghiên cứu khảo sát về “Kiểm soát XĐLI trong khu vực công” tại 10 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 05 bộ với các đối tượng được khảo sát là: Người dân, doanh nghiệp và cán bộ, công chức.

Nghiên cứu khảo sát được thực hiện ở 6 lĩnh vực hoạt động phổ biến trong khu vực công đó là: Cung cấp dịch vụ công; bổ nhiệm và tuyển dụng; quản lý đấu thầu; cấp phép, phê duyệt dự án; thanh tra, kiểm tra; xử lý vi phạm.

Theo kết quả nghiên cứu, văn bản quy phạm pháp luật hiện hành chưa đưa ra một khái niệm chính thức về XĐLI và kiểm soát XĐLI một cách hệ thống trong khu vực công. Mặc dù vậy, pháp luật hiện hành đã ghi nhận một số tình huống cụ thể và các biện pháp kiểm soát XĐLI.

Tuy nhiên, đa số các đối tượng được hỏi lại chưa hiểu đúng về XĐLI với cách hiểu thông thường là XĐLI giữa các bên, còn số hiểu đúng chỉ chiếm 25% khi cho rằng XĐLI giữa lợi ích riêng của cán bộ công chức và lợi ích chung. Có từ 62% tới 90% số người được hỏi của các nhóm cho rằng những tình huống XĐLI có thể ảnh hưởng lớn tới quyết định của cán bộ công chức; tỷ lệ khối doanh nghiệp (DN) và người dân về vấn đề này chiếm cao hơn tỷ lệ cảm nhận của CBCC. Gần 70% số DN và CBCC có biết rõ việc tặng/nhận quà chủ yếu là giúp giải quyết công việc. Hai hoạt động có nhiều XĐLI là đấu thầu và tuyển dụng/bỏ nhiệm nhân sự.

Theo đó, nghiên cứu khảo sát đã đề xuất ba nhóm giải pháp chính nhằm kiểm soát XĐLI gồm: Nâng cao nhận thức về XĐLI; hoàn thiện chính sách pháp luật kiểm soát XĐLI và nâng cao năng lực kiểm soát XĐLI, xử lý vi phạm về XĐLI.

Tại phần thảo luận, các đại biểu đã đặt ra nhiều câu hỏi dành cho nhóm nghiên cứu. Theo đó, ý kiến đại biểu cho rằng với mẫu khảo sát cuối cùng bao gồm 570 người dân, 512 DN và 1.374 CBCC là quá hẹp. Cho nên, kết quả của nghiên cứu khảo sát có khả năng không đảm bảo tính chính xác, khách quan. Đồng thời, đại diện của Tổ chức Minh bạch quốc tế tại Việt Nam nêu ra ý kiến có nên đưa công cụ XĐLI gắn với sự minh bạch trong các DNNN, DN FDI, DN tư nhân hay không. Đại diện Ban Nội chính Trung ương cùng nhiều ý kiến khác cho rằng, nhóm nghiên cứu cần hoàn thiện định nghĩa về XĐLI một cách rõ ràng và dễ hiểu. Ngoài ra, ý kiến khác đặt câu hỏi về việc khảo sát này có nghiên cứu XĐLI trong Đảng và Quốc hội.v.v.

Phát biểu bế mạc Hội thảo, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Thanh cho rằng, ngoài những kết quả đạt được, trong thời gian tới nghiên cứu khảo sát cần được tiếp tục thực hiện để có được kết quả toàn diện và sâu sắc hơn. Về phía Thanh tra Chính phủ, với nhiệm vụ của mình sẽ tiếp thu và tham khảo các kinh nghiệm quốc tế để bảo đảm các quy định về kiểm soát XĐLI được ban hành và thực hiện một cách hiệu quả. Phó Tổng Thanh tra Chính phủ cũng bầy tỏ mong muốn, Thanh tra Chính phủ được tiếp tục đồng hành với WB và Vương Quốc Anh đối với dự án này, nhằm đưa kiểm soát XĐLI trở thành nhận thức của xã hội và có giá trị phổ cập tại Việt Nam trong thời gian tới./.